Dział Zbiorów Specjalnych

tel. 61 88 58 928
zbiory.specjalne@bracz.edu.pl

Działowi Zbiorów Specjalnych podlegają placówki muzealne Biblioteki:

Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza

Pracownia – Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego

Mieszkanie – Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny

Ośrodek Dokumentacji Wielkopolskiego Środowiska Literackiego

Zbiory specjalne, na które składają się rękopisy, stare druki, kartografia, grafika, fotografie, nagrania video, druki wydane po 1800 r. (z tzw. dawnego, przedwojennego zasobu Biblioteki), druki bibliofilskie, dokumenty życia społecznego, kolekcja Jerzego Pertka oraz mikrofilmy, stanowią najcenniejszą – pod względem naukowym i zabytkowym – część zbiorów Biblioteki Raczyńskich. Udostępniane są w czytelni Działu Zbiorów Specjalnych (Al. Marcinkowskiego 23/24, poziom 3) w oparciu o regulamin czytelni, wprowadzony Zarządzeniem nr 52/2020 Dyrektora Biblioteki Raczyńskich. W czytelni, poza zbiorami specjalnymi, udostępniany jest również bogaty księgozbiór podręczny.

Czytelnia Działu Zbiorów Specjalnych jest czynna od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 15.00.

Oddział Rękopisów

Zbiór rękopisów, systematycznie gromadzony od chwili założenia Biblioteki w 1829 r., liczy obecnie ponad 4 600 jednostek. Są to głównie materiały literackie i historyczne.

Wśród rękopisów literackich najważniejszym zespołem są teki polonistyczne Bolesława Erzepkiego, zawierające liczne materiały (przeważnie w odpisach i wypisach) dotyczące Reja, Kochanowskiego, Kromera, Naruszewicza, Krasickiego, Trembeckiego, Lenartowicza. Z innych zespołów pochodzą autografy: Antoniego Malczewskiego, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Stanisława Przybyszewskiego, Jana Kasprowicza.

Materiały historyczne to w przeważającej mierze rękopisy obrazujące dzieje polityczne, społeczne i kulturalne Wielkopolski. Większość z nich pochodzi z XIX i XX w., ale nie brak też cennych źródeł do dziejów Wielkopolski przedrozbiorowej, np. Lauda średzkie z XVI i XVII w. Wśród rękopisów historycznych znajdują się:

  • papiery organizacji politycznych i licznych towarzystw rozwijających w czasie zaborów działalność polityczną, gospodarczą, społeczną czy kulturalną w Poznaniu i na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (np. akta Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego, akta Towarzystwa „Warta”) oraz papiery takich działaczy, jak Bernard Chrzanowski, Teodor Filipowicz czy Seweryn Samulski;
  • materiały gromadzone przez różne rodziny wielkopolskie – Mycielskich, Skórzewskich, Opalińskich i in. – stanowią podstawę dla badań stosunków społecznych i gospodarczych w Wielkopolsce.

W zbiorach rękopiśmiennych znajdują się też materiały do dziejów Kościoła (w tym dotyczące klasztorów wielkopolskich) oraz cenne pamiętniki i bogate materiały wykraczające tematyką poza Wielkopolskę, jak np. nabyte od Juliana Ursyna Niemcewicza Radziviliana, zawierające m.in. listy królewskie z XVI i XVII w.

 Do 1939 r. Biblioteka posiadała wg drukowanych katalogów 237 dyplomów, w tym 156 średniowiecznych. Wszystkie te dyplomy (z wyjątkiem jednego) zabrane do Archiwum Miejskiego w Poznaniu zaginęły w czasie II wojny światowej. Obecnie Biblioteka posiada blisko 500 dyplomów, w tym 4 średniowieczne (m.in.  Władysława Jagiełły z 1424 i Jana Olbrachta z 1496). Do najcenniejszych należą również późniejsze dyplomy: królewskie (np. Bony, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana Kazimierza) i papieskie (np. Klemensa XII, Benedykta XIV, Piusa VI, Innocentego IV).

 Do najciekawszych rękopisów należą:

  •  XIII-wieczny pergaminowy manuskrypt, pochodzący z klasztoru cystersów, zawierający
    m.in. Rozprawę o anatomii i fizjologii serca  
  • bogato iluminowane Godzinki francuskie (Livre d’heures) z XIV/XV w.
  • zbiór Radzivilianów, w tym listy królewskie
  • fraszki, pieśni i ody Jana Smolika (XVII w.)
  • autografy pisarzy polskich, m.in. A. Mickiewicza, Z. Krasińskiego, J. Słowackiego
    E. Orzeszkowej, M. Konopnickiej, J. Tuwima
  •  autograf Marii Antoniego Malczewskiego
  • autograf powieści J.I. Kraszewskiego Na bialskim zamku
  •  poemat C.K. Norwida Do Augusta Cieszkowskiego poema przypisując
  • zbiór afiszy niemieckiego Teatru Miejskiego w Poznaniu – 6 roczników z lat 1838-1867
  •  duży zbiór listów związanych z rodziną Raczyńskich
  •  archiwum Pro Sinfoniki
  • archiwum rodziny Fenrychów od XVIII w.
  •  zbiór rękopisów dotyczących rodziny Mielżyńskich.

Oddział Starych Druków

Zbiór starodruków, tj. druków wydanych przed 1801 r., pochodzi w większości z dawnego, przedwojennego zasobu Biblioteki. Są wśród nich książki z wyszyńskich zbiorów rodziny Raczyńskich,
z wielkopolskich i śląskich bibliotek klasztornych, biblioteki Juliana Ursyna Niemcewicza i nabytej w 1928 r. kolekcji Stanisława Latanowicza.

Najcenniejszy zespół stanowią inkunabuły (czyli druki do 1500 r.), których posiadamy 252. Przeważają wśród nich druki obce. Warto wymienić następujące pozycje:

  • s. Hieronymus, Epistolae, Mainz 1470.
  • Ioannes de Turrecremata, Expositio super toto Psalterio, Kraków 1475.
  • Leo I Papa, Sermones, Köln ok. 1477/78.
  • Bernardus de Breidenbach, Peregrinatio in Terram Sanctam, Mainz 1486.
  • Ioannes Michael Savonarola, De pulsibus, urinis et egestionibus, Venezia 1497.

Starodruki pod względem treściowym obejmują różne dziedziny wiedzy, przeważają jednak dzieła z zakresu historii i literatury. Największą wartość przedstawiają polonika XVI wieku, reprezentujące wszystkie ważniejsze oficyny drukarskie, zwłaszcza krakowskie. Jest wśród nich Missale Vratislaviense, druk z 1505 r. z oficyny Jana Hallera, zawierający iluminowany kanon Mszy św. na pergaminie oraz rękopiśmienny tekst muzyczny. W zbiorach Biblioteki znajduje się ponad 80 poloników zagranicznych, wydanych w XVI w., ponad 140 w XVII w. i ok. 290 w XVIII wieku. Ponad połowa z nich pochodzi z oficyn niemieckich. W polonikach XVI w. przeważa tematyka religijna. Reprezentowana jest ona przez pisma polskich autorów, wydanych za granicą: Stanisława Hozjusza, Andrzeja Chrząstowskiego, Stanisława Karnkowskiego, Stanisława Sokołowskiego oraz Marcina Kromera. Spora część XVI-wiecznych poloników podejmuje tematykę historyczną, głównie dot. Polski, np. dzieło Marcina Kromera De origine et rebus gestis Polonorum, wydane w Bazylei w oficynie J. Oporinusa, reprezentowane w zbiorach Biblioteki przez trzy wydania z 1555, 1558 i 1568 roku. Szczególne miejsce wśród poloników zagranicznych tego okresu zajmuje pierwsze i drugie wydanie Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium. W polonikach XVII i XVIII-wiecznych przeważa tematyka historyczna, polityczna i religijna. Pojawiają się coraz częściej rozprawy naukowe z zakresu nauk ścisłych i przyrodniczych.

Sporo jest też w zbiorze starodruków naszej Biblioteki druków poznańskich i wielkopolskich (ponad 1000 wol.), w tym z najstarszych oficyn: Melchiora Nehringa i Jana Wolraba.
Do najciekawszych należą:

  • Ludovicus de Granada, Zwierciadło człowieka krześcijańskiego…, Poznań: M. Nehring, 1577.
  • Paweł Szczerbic, Speculum Saxonum albo prawo saskie, Poznań: J. Wolrab, 1610.
  • Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów…, Poznań: J. Rossowski, 1622.

 Obok druków polskich dość liczne są druki niemieckie, francuskie, łacińskie i greckie. Rzadziej reprezentowane są druki angielskie, włoskie czy hiszpańskie. Do najcenniejszych należą druki ze sławnych oficyn: weneckiej Aldusa Manutiusa, florenckiej Giuntów, paryskiej Estienne’ów, bazylejskiej Frobenów, antwerpskiej Plantina, Elzewirów z Lejdy.

Unikatowym obiektem w naszych zbiorach jest niewątpliwie tzw. kancjonał husycki (Piesne chval Bożskych…), wydany w Pradze przez Jana Roha w 1541 r., którego cały nakład został zniszczony w okresie kontrreformacji (jedyny egzemplarz tego wydania zachowany w świecie).

Oddział Kartografii

Zbiór kartografii, liczący blisko 13 500 jednostek, jest bardzo zróżnicowany pod względem wartości naukowej. Przeważają w nim wydawnictwa dotyczące Polski, zarówno krajowe, jak i obce, oraz materiały regionalne dotyczące Wielkopolski i obszarów sąsiednich. Materiały regionalne stanowią ok. 20% zbioru i są przede wszystkim cennym materiałem uzupełniającym do badań historycznych, zwłaszcza związanych z dziejami regionu.

Do wybuchu II wojny światowej Biblioteka nie posiadała wydzielonego zbioru map i atlasów. Trudno ustalić, choćby w przybliżeniu, wielkość przedwojennego zasobu kartograficznego. Prawdopodobnie przekraczał on 4 000 jednostek. Większość z nich stanowiły materiały regionalne oraz komplet map wydanych przez Wojskowy Instytut Geograficzny. Wojna spowodowała zniszczenie i rozproszenie kartografii. Ocalała tylko niewielka część – ok. 1/4 przedwojennego zasobu. Z Saksonii np. rewindykowano 859 jednostek.

Do najcenniejszych, ocalałych z dawnego zasobu Biblioteki obiektów o charakterze zabytkowym, należą atlasy z XVI-XVIII w. oraz mapy Polski z tego samego okresu. Wśród nich wymienić warto:

  • Novus atlas absolutissimus Vol. I-XI, brak vol. X (Amsterdam, J. Janssonius, 1647-1657) – tom I obok ogólnych i szczegółowych map Polski zawiera pierwszą drukowaną mapę województwa poznańskiego, opracowaną przez lekarza ze Wschowy Jerzego Freudenhammera, a tom II-gi mapy poszczególnych księstw śląskich;
  • dwa atlasy Abrahama Orteliusa Theatrum orbis Terrarum (1575 i 1595) – zawierające m.in. mapy Polski Wacława Grodeckiego oraz mapy Pomorza, Śląska i Prus;
  • atlas morski Johannesa Keulena Le grand nouvel atlas de la mer (Amsterdam 1699);
  • Atlas Silesiae – wydany przez spadkobiercę Homanna (Norymberga 1750-1752), będący kompletnym atlasem Śląska, ze szczegółowymi mapami w dużej skali wszystkich księstw;
  • Carte de la Pologne Giovanni Antonio Rizzi-Zannoniego (Paryż 1772) – atlas pochodzący ze zbiorów króla Stanisława Augusta (egzemplarz oprawny w skórę zawiera superekslibrisy królewskie), zakupiony przez Konstancję Raczyńską od Juliana Ursyna Niemcewicza.

Obecnie Biblioteka stara się w możliwie pełnym zakresie gromadzić kartografię regionalną (również mapy topograficzne z XIX w.) oraz najnowszą polską produkcję kartograficzną, nie tylko dla celów naukowych, ale również dla zaspokojenia potrzeb czytelnictwa oświatowego.

Oddział Zbiorów Ikonograficznych i Audiowizualnych

Grafika – w skład zbioru, liczącego ok. 1 700 jednostek i składającego się głównie z drobnych obiektów graficznych o tematyce regionalnej, wchodzą m.in. XIX- i XX-wieczne pocztówki i widoki Poznania i miast wielkopolskich, zarówno w formie pojedynczej, jak i albumowej, pocztówki o tematyce historyczno-patriotycznej (np. VII Zlot Sokolstwa w Poznaniu, apoteozy, herby miasta), portrety Edwarda Raczyńskiego, widoki Biblioteki Raczyńskich z różnych lat, wizerunki znanych osób oraz różne drobne grafiki, np. znaki maryjne Antoniego Gołębniaka. Do najciekawszych obiektów graficznych należą:

  •     widoki zabytków i ulic Poznania Juliusa Minutoliego, litografia z 1833 r.,
  •     widoki z XIX w. przedstawiające miejsca historyczne, rysowane z natury przez
    Napoleona Ordę,
  •     Album pamiątkowych widoków miasta Poznania, litografia Antoniego Rose z poł. XIX w.,
  •     Ver Sacrum. Teka Armii Wielkopolskiej w dniach jej narodzin… Stefana Sonnenwenda,
  •     Szkice i portrety akwarelowe Kazimiery Iłłakowiczówny, wykonane przez
    Janinę Czerwijowską.

 Z grafiki korzystać można przy pomocy katalogu alfabetycznego (nazwiska osób, wykonawców, miejscowości, instytucji itp.).

Ekslibrisy – zbiór ekslibrisów liczy ok. 37 000 jednostek i stanowi w całości nabytek powojenny. Obok pojedynczych ekslibrisów (w tym własnych Biblioteki) w skład zbioru wchodzi pięć dużych zespołów. Są to kolekcje: Ignacego Kozłowskiego, Józefa Sikorskiego, Franciszka Zygarłowskiego, Romualda Erzepkiego i Klemensa Raczaka.

Ekslibrisy Ignacego Kozłowskiego wpłynęły w 1958 r. i zapoczątkowały istnienie obecnego zbioru. Kozłowski, poznański introligator, zebrał 973 ekslibrisy z XIX i I połowy XX wieku, prawie wyłącznie polonika. W 1960 r. wpłynęła następna (licząca 426 obiektów) kolekcja ekslibrisów – antykwariusza Józefa Sikorskiego. W 1982 r. zakupiono cenną kolekcję ekslibrisów Franciszka Zygarłowskiego, przedwojennego właściciela Kolektury Loterii Państwowej i magazynu wyrobów tytoniowych w Poznaniu. Zbiór liczy 1884 jednostki. Wreszcie w 1985 r. Biblioteka zakupiła duży zespół ekslibrisów Romualda Erzepkiego (1848-1929), uważany dotąd za zniszczony w czasie II wojny światowej. W styczniu 1995 r. wpłynął największy zespół, przekraczający swą objętością dotychczasowe zbiory ekslibrisów Biblioteki. Jest to przekazana w darze kolekcja znanego poznańskiego twórcy ekslibrisów i kolekcjonera Klemensa Raczaka, z wykształcenia inżyniera rolnika. Na kolekcję tę składają się 673 ekslibrisy wykonane własnoręcznie oraz ponad 25 000 uzbieranych. Są to zarówno ekslibrisy polskie, jak i obce. Licznie reprezentowani są twórcy poznańscy: Franciszek Burkiewicz, Maria Dolna, Antoni Gołębniak, Andrzej Jeziorkowski, Zbigniew Kaja, Andrzej Kandziora, Czesław Kelma, Stanisław Mrowiński, Jan Olejniczak, Marian Romana i Jerzy Rybarczyk. Spośród własnoręcznie wykonanych przez K. Raczaka wymienić można ekslibrisy: Arkadego Fiedlera, Adama Hanuszkiewicza, papieża Jana Pawła II, Czesława Miłosza, Ireny Siewińskiej, Lecha Wałęsy. Dużą część tej kolekcji stanowią ekslibrisy zagranicznych grafików, przede wszystkim z Węgier, Estonii, Litwy, £otwy, Rosji, Ukrainy i Niemiec. Zbiór K. Raczaka uzupełniają drobne grafiki, księgozbiór ekslibrisologiczny (książki, katalogi, teki ekslibrisów, rzadkie druki bibliofilskie, wydane w niskim nakładzie) oraz jego korespondencja i warsztat pracy.

Przekazanie przez Klemensa Raczaka jego kolekcji stało się inspiracją do organizowania „Konkursów na ekslibris”.

Do zbioru ekslibrisów opracowany jest indeks alfabetyczny właścicieli i wykonawców. Kolekcja Klemensa Raczaka została spisana i uporządkowana przez jej twórcę i jest ułożona w większości alfabetycznie według nazwisk autorów ekslibrisów i według krajów.

Fotografie – zbiór fotografii liczy obecnie ponad 27 000 jednostek. Do 1973 r. Biblioteka gromadziła w niewielkim zakresie fotografie z dawnych lat, obrazujące historię miasta Poznania i regionu. Z tych najstarszych na uwagę zasługują:

  •  album Mirskiej Powódź w Poznaniu z 1889 r.,
  • XIX-wieczny album zdjęć portretowych rodzin Czartoryskich, Zamoyskich i Działyńskich,
  • albumy R.S. Ulatowskiego poświęcone widokom Poznania z lat 1927 i 1930 oraz Powszechnej Wystawy Krajowej z 1929 r.,
  • zdjęcia Kazimierza Gregera przedstawiające widoki Poznania (ok. 1930 r.),
  • albumy Zbigniewa Zielonackiego przedstawiające Poznań w latach 1945-1946,
  • zbiór zdjęć Zenona Maksymowicza dokumentujących spektakle wystawione w Teatrze Polskim, Nowym i Operze Poznańskiej w latach 1945-1958.

 Zasadniczy zbiór fotografii dotyczy działalności Biblioteki Raczyńskich: widoki gmachów, filii bibliotecznych, wnętrz, imprezy, uroczystości, wystawy itp. W sposób fragmentaryczny fotografie prezentują także działalność poznańskich teatrów, muzeów i innych instytucji kultury. Większym działem jest natomiast dział portretów – ludzi kultury i nauki, przede wszystkim z terenu Poznania i Wielkopolski.

 W 2005 r. zbiory fotografii Biblioteki wzbogaciły się o niezwykłą kolekcję. Tadeusz Boniecki, archiwista, bibliofil, pasjonujący się także fotografią, obserwując przeobrażenia, jakie się nieustannie dokonują w Poznaniu, postanowił systematycznie utrwalać te zmiany w fotografii. W efekcie powstał zbiór zdjęć dokumentujących życie społeczne, kulturalne i sportowe Poznania oraz utrwalających widoki jego ulic i zaułków, gmachów już nieistniejących oraz tych nowo powstałych na przestrzeni ostatnich lat. Po raz pierwszy Tadeusz Boniecki przekazał kilkaset zdjęć swego autorstwa Bibliotece Raczyńskich w 2005 roku. Od tego czasu jego kolekcja, zatytułowana „Poznań na przełomie XX i XXI wieku w fotografii Tadeusza Bonieckiego”, systematycznie się powiększa. W chwili obecnej liczy już sobie blisko 13 000 zdjęć.

 Videoteka – to zbiór kaset video, nagrywanych na zlecenie Biblioteki począwszy od 1987 r. we współpracy z Poznańskim Ośrodkiem Telewizyjnym i ze Studiem Video „Vimax”. Zbiór ten rejestruje wybrane wydarzenia artystyczne w Poznaniu oraz sylwetki ludzi kultury i nauki, związanych z Poznaniem poprzez pochodzenie lub w związku z miejscem ich działalności kulturalnej. Wśród zarejestrowanych sylwetek ze środowiska literackiego wymienić można m.in. Stanisława Barańczaka, Przemysława Bystrzyckiego, Nikosa Chadzinikolaua, Jerzego Korczaka, Egona Naganowskiego. Środowisko teatralne reprezentują: Izabella Cywińska, Sława Kwaśniewska, Wiesław Komasa, Conrad Drzewiecki, Roman Kordziński, Leokadia Serafinowicz. Świat muzyki to m.in. Mieczysław Dondajewski, Florian Dąbrowski, Jerzy Golfert, Stefan Stuligrosz, Stanisław Wisłocki. W skład zbioru wchodzą również nagrania znanych artystów plastyków – Jana Berdyszaka, Izabelli Gustowskiej, Tadeusza Kalinowskiego, Stanisława Teysseyre, Andrzeja Okińczyca, Barbary Houwalt oraz profesorów uczelni poznańskich – Janusza Pajewskiego, Jerzego Topolskiego, Lecha Trzeciakowskiego, Wacława Wilczyńskiego. Warto też wspomnieć o ponad 3-godzinnej rozmowie z doskonałym gawędziarzem Jerzym Waldorffem, wspominającym swoje związki z Poznaniem. Oprócz tego zarejestrowane są również niektóre przedstawienia teatralne, koncerty, wystawy oraz prezentacje galerii. Nagrano ponadto m.in. pobyty w Poznaniu Güntera Grassa i Józefa Garlińskiego oraz uroczystości nadania doktoratów honoris causa na Uniwersytecie Poznańskim Krzysztofowi Pendereckiemu i Gustawowi Herling-Grudzińskiemu.

Kasety z nagraniami są gromadzone w celach archiwalnych i udostępniane tylko w czytelni Działu Zbiorów Specjalnych do prac naukowych. Publicznie (np. w TV) korzystać można z tych nagrań tylko za zgodą osób lub instytucji na określonej kasecie zarejestrowanych.

Oddział Teatraliów

Na kolekcję tak zwanych teatraliów, jakie Biblioteka Raczyńskich ma w swoich zbiorach, składa się księgozbiór pochodzący z biblioteki Teatru Polskiego w Poznaniu oraz z Archiwum Artystycznego Teatru Nowego w Poznaniu. Stanowią ją XVIII-wieczne, choć jednak głównie XIX- i XX-wieczne rękopisy, jak również druki oraz maszynopisy sztuk teatralnych, muzykalia oraz: afisze, programy, projekty scenograficzne i fotografie. W liczbach historia poznańskiej sceny teatralnej i teatralnej audiosfery przedstawia się następująco: 1 326 rękopisy sztuk teatralnych (z lat 1789-1939), 2583 maszynopisy (XX wiek), około 200 jednostek muzykaliów pochodzących w przeważającej mierze z XIX i XX wieku oraz 823 druki sztuk teatralnych (z lat 1822-1960).

Przekrój gatunkowy teatraliów obrazuje hybrydowy charakter repertuaru poznańskiego, na co wskazują w zbiorze utwory: dramatyczne, dramatyczno-muzyczne, jak również operowe i operetkowe. Grane były sztuki rodzime, jak i obce: tłumaczenia, przeróbki i adaptacje, a wśród nich: dramaty, farsy, wodewile, komedie i melodramaty. Istotną dla badań nad ewoluowaniem repertuaru sceny poznańskiej jest rok 1875, w którym to po wielu dekadach trudów udało się poznaniakom, wbrew oporowi pruskiego zaborcy, wznieść stałą polską scenę. Do dziś ujmuje dedykacja na gmachu Teatru Polskiego obrazująca tę poznańską i wielkopolską społeczną mobilizację: „Naród sobie”.

W zdecydowanej większości rękopisy teatralne stanowią – obok egzemplarzy reżyserskich czy inspicjenckich – egzemplarze suflerskie sztuk, często  z odręcznymi notatkami skrybów i suflerów, licznymi adnotacjami dotyczącymi obsad aktorskich, układu scenicznego, listy rekwizytów, a nawet opisu kostiumów, jak również zawierające niezwykle cenne glosy dotyczące czasu i miejsca wystawień. W bogatej kolekcji teatraliów znajduje się ponadto kilka autografów aktorów i autorów sztuk. Wśród nich najciekawszym jest autograf Heleny Modrzejewskiej, która część sztuki Julja. Dramat w 3 aktach Oktawjusza Feuillet (Rkp. T-961) przepisała własnoręcznie, dodając kilka uwag odnośnie projektów kostiumów. Najcenniejszym, pośród autografów, obiektem jest rękopis Gabrieli Zapolskiej zawierający dwie ostatnie odsłony dramatu Antek Nędza. Melodramat w 5 odsłonach przez … 1896 (Rkp. T-1282). O wędrownym charakterze teatru XIX-wiecznego świadczą natomiast liczne ślady proweniencyjne. Największą liczebnie grupę stanowią sztuki z odciskami stempli  własnościowych najpierw spółki „Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego w Poznaniu”, następnie z późniejszego okresu  „Dyrekcja Teatru Polskiego w Poznaniu” i znamienne, że choć od 1925 r. obowiązywała skrócona nazwa teatru: Teatr Polski w Poznaniu, do momentu upaństwowienia sceny w 1946 roku używano nazwy: Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego. Obok Poznania pojawiają się również stemple własnościowe teatrów i instytucji teatralnych z innych miast: Wilna, Warszawy, Krakowa, Kalisza, Lublina i Łodzi. Największym zespołem proweniencyjnym, liczącym 186 tekstów, jest biblioteka Bolesława Kremskiego i Hipolita Wójcickiego, samodzielna już później Biblioteka Kremskiego (66 tekstów) oraz Zygmunta Sarneckiego (33 tekstów) i „Z Biblioteki Teatralnej Wojciecha Simona” (11 tekstów). W roku 2009 i 2010 została przekazana Bibliotece Raczyńskich część spuścizny wybitnego poznaniaka, tancerza i choreografa Conrada Drzewieckiego (1926-2007).

Kolekcja Pertka

Jerzy Pertek (1920-1989), badacz i popularyzator polskich tradycji morskich, pisarz i publicysta, swoje zbiory zaczął gromadzić jeszcze przed II wojną światową. Po 1945 r., a szczególnie po 1956 r., utrzymywał ożywione kontakty z marynarzami zamieszkałymi w kraju i rozsianymi po świecie, otrzymując od nich różnorodne materiały. Po śmierci pisarza, w celu udostępnienia jego warsztatu pracy następnym pokoleniom badaczy i pasjonatów, rodzina przekazała spuściznę Jerzego Pertka miastu Poznań, z zastrzeżeniem przechowywania jej w całości przy Bibliotece Raczyńskich.

W skład spuścizny Jerzego Pertka wchodzi archiwum pisarza oraz księgozbiór liczący ok. 4 000 książek i ok. 100 tytułów czasopism dotyczących zagadnień morskich. Księgozbiór (w 40% obcojęzyczny) obejmuje prace naukowe, literaturę popularnonaukową, wspomnienia, beletrystykę o tematyce marynistycznej.

W archiwum pisarza znajdują się m.in.:

  • Materiały biograficzne, dokumenty osobiste, materiały do działalności Jerzego Pertka.
  • Prace Jerzego Pertka z lat 1945-1989. Autografy, bruliony i maszynopisy kilkudziesięciu książek i broszur (m.in. „Wielkie dni małej floty”, „Druga mała flota”, „Pod obcymi banderami”, „Polacy na szlakach morskich świata”); maszynopis nieopublikowanego Słownika polskich ludzi morza oraz drobne artykuły i biogramy, m. in. do Polskiego słownika biograficznego.
  • Materiały warsztatowe dotyczące udziału Polskiej Marynarki Wojennej i Polskiej Marynarki Handlowej w II wojnie światowej, głównie relacje marynarzy, wspomnienia, raporty, sprawozdania; kartoteki oficerów Marynarki z lat 1918-1945 oraz różne materiały dotyczące polskich ludzi morza; zbiór wycinków prasowych i fotografii.
  • Korespondencja zawierająca listy ok. 1 000 osób i instytucji.

Dokumenty Życia Społecznego

Oddział Dokumentów Życia Społecznego gromadzi druki ulotne, które dają wyobrażenie na temat wydarzeń o charakterze społecznym i kulturalnym odbywających się na terenie miasta Poznania oraz szerzej, powiatu i województwa (ponad 116 tysięcy obiektów). Są to między innymi: ulotki, plakaty, afisze, pocztówki, programy teatralne, zaproszenia, informatory, druki reklamowe i promocyjne, czasopisma o charakterze lokalnym (np. gazetki osiedlowe, gminne i parafialne), kalendarze, katalogi wystaw, książki telefoniczne, materiały partii wyborczych (plakaty i ulotki wyborcze), jak również papiery wartościowe, bilety czy obiekty 3D (np. proporczyki, przypinki, medale, monety, gadżety reklamowe). Zbiory te stanowią świadectwo życia lokalnych społeczności, a najstarsze obiekty pochodzą z XVIII wieku. Osobną kolekcję stanowi zbiór czasopism drugiego obiegu, lokalnych oraz tych o zasięgu ogólnopolskim.

Przeskocz do treści