Konto Czytelnika
Miło nam poinformować, że na posiedzeniu Rady ds. Narodowego Zasobu Bibliotecznego w dniu 27 listopada 2023 roku pod przewodnictwem dr. Tomasza Makowskiego dyrektora Biblioteki Narodowej, pozytywnie zaopiniowano wniosek Prezydenta Miasta Poznania o włączenie do narodowego zasobu bibliotecznego (NZB) wybranych zbiorów Biblioteki Raczyńskich. Do narodowego zasobu bibliotecznego zaliczane są zbiory o szczególnej wartości naukowej, historycznej, kulturalnej, artystycznej; zbiory unikatowe, mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa narodowego.
Do zbiorów tych włączona została kolekcja inkunabułów i druków współoprawnych obejmująca 251 druków inkunabułowych i 52 współoprawne z nimi starodruki z XVI i XVII wieku. Najstarszym inkunabułem w kolekcji jest druk pochodzący z oficyny Johannesa Mentelina odbity nie później niż w 1463 r. (sygn. INC.I.15). Znaczącą część kolekcji inkunabułów stanowią druki pochodzące z drukarni Antona Kobergera. Jest ich w sumie 35 z czego aż 5 pochodzi z najwcześniejszego okresu działalności tego typografa i datowane są na I połowę lat 70-tych XV w. Poza nimi nie sposób pominąć „Liber Chronicarum” autorstwa Hartmanna Schedla (sygn. INC.I.13), wydane w 1493 r., które trafiło do zbiorów Biblioteki Raczyńskich w 1938 r. wraz z całą kolekcją zakupioną wówczas od spadkobierców poznańskiego bibliofila i kolekcjonera Stanisława Latanowicza, będąc wcześniej własnością klasztoru benedyktynów mogileńskich oraz sieradzkich dominikanów. Wyjątkowość kolekcji inkunabułów polega też na tym, iż co najmniej dwa z tych druków uważane są za unikatowe. Pierwszy z nich to „Expositio super toto Psalterio” (sygn. INC.II.89) wydrukowany najprawdopodobniej przez Kaspra Straubego pochodzi z około 1475 r. i uznawany jest za jeden z dwóch najstarszych polskich druków obok „Almanachu krakowskiego na rok 1474”. Drugim jest „Sermones” papieża Leona I (sygn. INC.II.79) wydane ok. 1477-1478 nakładem anonimowego typografa działającego prawdopodobnie w Chełmnie. Do najcenniejszych inkunabułów zaliczyć również należy druki pochodzące od Petera Schöffera, który przejął drukarnię po Johannie Gutenbergu wraz z jego narzędziami i czcionkami drukarskimi. Od tego wydawcy pochodzi 8 druków (sygn. INC.II.87, INC.I.16/1, INC.I.16/2, INC.I.12, INC.II.61, INC.I.11, INC.III.20/2, INC.I.20) przechowywanych w kolekcji inkunabułów Biblioteki Raczyńskich.
Ponadto do narodowego zasobu bibliotecznego włączono wybrane zabytkowe atlasy dawne ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich. Należy do nich pierwszy nowoczesny atlas świata „Theatrum orbis terrarum” opracowany przez antwerpskiego kartografa i geografa Abrahama Orteliusa (1527-1598), wydawany od 1570 r. (sygn. A IV 56). Był on najbardziej aktualnym kartograficznym obrazem całego znanego ówcześnie świata. Ponadto najcenniejszy w zbiorach Biblioteki Raczyńskich monumentalny, oryginalnie wydany w jedenastu tomach atlas, stanowiący jednocześnie unikat w skali krajowej „Novus Atlas Absolutissimus” Johannesa Janssoniusa (1588-1664), wydany w Amsterdamie w latach 1647-1658 (sygn. A IV 71/1-9,11), który zawiera 505 ręcznie kolorowanych map. Atlas ma ciekawą proweniencję: nabył go w Królewcu w 1817 r. Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841), którego odręczne wpisy znajdują się na większości kart tytułowych. Od Niemcewicza atlas został odkupiony wraz z częścią jego księgozbioru przez Konstancję z Potockich Raczyńską (1781-1852), która w 1835 r. przekazała go do zbiorów Biblioteki Raczyńskich. W kolekcji NZB znalazł się również najstarszy atlas historyczny w zbiorach Biblioteki Raczyńskich, wydany w Wenecji w 1574 r. przez księgarza i wydawcę Donato Bertellego (? – ok. 1623) „Civitatum aliquot insigniorum et locorum” (sygn. A II 1043). Stanowi zbiór 49 map wykonanych przez weneckich mistrzów sztuki miedziorytowej. Całość związana jest tematycznie z wojną wenecko-turecką prowadzoną w latach 1570 – 1573. Mapy przedstawiają głównie położone we wschodniej części Morza Śródziemnego wyspy i ufortyfikowane nadbrzeżne miasta.
Na koniec warto jeszcze dodać, że Dział Zbiorów Specjalnych naszej biblioteki nie zamierza na tym poprzestać i w 2024 r. rozpoczniemy starania o włączenie do narodowego zasobu bibliotecznego ponad czterystu dalszych unikatowych druków ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich, a będą to m.in. Polonica XVI wieku.
Oprac. prof. Piotr Pokora.
Informacja na stronie Biblioteki Narodowej
